دستگاه گردش خون:

 

کار این دستگاه به گردش درآوردن خون در بدن به منظور رساندن غذا و مواد مورد نیاز و دفع مواد زاید از اطراف سلول ها می باشد. بطور کلی چرخش خون در بدن به دو چرخه ششی، که در حين آن خون توسط قلب به درون شش ها هدايت شده و در آنجا اکسيژن دريافت می‌کند، و چرخه کل بدن، که در حين اين چرخه خون توسط قلب به کل بدن هدايت شده و اکسیژن و مواد غذایی را به کل سلول‌های بدن می رساند.

بدن يک فرد بالغ بطور متوسط دارای ۴٫۷ تا ۵٬۷ ليتر خون می‌باشد، که در برگيرنده سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون، پلاسما و پلاکت و ساير اجزا می‌باشد.

قلب يکی از اجزای اصلی دستگاه گردش خون در انسان ها می‌باشد.  قلب در هر دقیقه حدود پنج لیتر خون را در بدن منتقل می کند. قلب دارای چهار حفره است باین ترتیب که دو حفره در قسمت بالا بنام دهلیز و دو حفره در قسمت پائین بنام بطن قرار دارد. این حفره ها بطرز مخصوصی با هم ارتباط دارند. یعنی دهلیز چب با بطن چپ و دهلیز راست با بطن راست ارتباط دارد بطن چپ با دیواره ضخیم و ظرفیت بیشتر نقش اصلی را در دستگاه گردش خون ایفا می کند. بطن چپ با یک انقباض و با فشار زیاد خون را به تمام نقاط بدن می رساند. خون در بازگشت سرعت و شفافیت خود را از دست داده و ضمن اینکه مواد حیاتی را از دست داده، حامل مواد سمی که از سلول ها جمع آوری کرده می باشد. دهلیز راست هم که خون کثیف را دریافت داشته بنوبه خود آنرا به بطن راست داده و از آنجا در اثر انقباض بطرف ریه ها رانده می شود. خون حاوی مواد سمی پس از عبور از سرخرگ شوشی در مویرگهای بیشمار ریه پخش شده و در انجا تصفیه می شود و دوباره با نشاط و رنگ باز به دهلیز چپ قلب باز می گردد و فعالیت حیاتی خود را از نو شروع می کند. بنابراین خون در بدن دو گردش دارد. یکی گردش بزرگ و طولانی که در تمام بدن انجام گرفته و از بطن چپ آغاز و در بطن راست پایان می یابد و دیگری گردش کوچک و مسافت کم که از بطن راست تا پالایشگاه ششها و از آنجا به دهلیز چپ خاتمه می یابد. قلب با قدرت و پشتکار عجیبی مانند دو دستگاه تلمبه قوی خودکار بوسیله ضربات متوالی (بیش از ده هزار مرتبه در هر شبانه روز) این دو گردش خون را اداره می کند.

سلولهای قرمز حاوی ماده ای بنام هموگلوبین هستند که امکان برداشتن و رساندن اکسیژن به نقاط مختلف بدن را فراهم می کنند. هموگلوبين اكسيژن را به سراسر بدن مي رساند و عامل قرمزي رنگ خون نيز مي باشد . اکسیژن به هموگلوبين متصل شده و اكسي هموگلوبين را تشكيل مي دهد كه بوسيله آن O2 از ريه به بافتها حمل مي شود. داكسي هموگلوبين نيز CO2 را از بافتها به ريه برده و آنرا از بدن خارج مي نمايد.  درحدود 25 تریلیون ازاین سلولها درجریان خون یك فرد متوسط وجود دارد.

ساختار یك سلول قرمزخون، آن را برای عمل اصلی این سلول كه انتقال اُكسیژن است، مناسب می كند. سلولهای  قرمز خون، دیسكهای مقعرالطرفینی هستند كه سطح وسیع تری برای تبادل گاز نسبت به دیسك مسطح یا یك كره دارند. سلولهای قرمزخون نسبت به سلولهای سفید خون كوچكترهستند واندازه ی كوچك آنها نیزبه آنها سطح كلی وسیع تری برای مبادله ی گازها می دهد. هرگلبول قرمزخون درحدود250میلیون مولكول هموگلوبین دارد. وقتی كه گلبولهای قرمز از درون بسترمویرگی آبششها یاششها عبورمی كنند، اُكسیژن به داخل سلولهای قرمزخون انتشارمی یابد، تا آنجا كه به آهن هموگلوبین متصل میشود. این فرایند درمویرگهای گردش خون سیستمیك برعكس میشود، جایی كه هموگلوبین محموله ی اُكسیژن خود را به بافت ها تخلیه می كند.سلولهای قرمزخون درمغزاُستخوان تشكیل میشوند. تولید آنها به وسیله ی یك مكانیسم خودتنظیمی منفی كنترل میشود كه به مقدار اُكسیژنی كه ازطریق خون به بافت ها می رسد، حساس است. اگربافت ها به مقدار كافی اُكسیژن دریافت نكنند، كلیه هاهورمونی به نام اریتروپویتین ترشح میكنند كه مغزاستخوان را تحریك می كند تا گلبول سازی نماید. به طورمتوسط، گلبولهای قرمزبین3یا4ماه درخون گردش می كنند و سپس این گلبول های قرمزفرسوده دركبد تجزیه می شوند.

 

سلولهای سفید خون در دفاع بدن در مقابل عوامل بیگانه دخالت دارند. گلبولهای سفید بخشی از سیستم امنیتی بدن ما را تشکیل می‏دهند که با میکروب‏ها مبارزه می‏کنند. آنها مانند جنگجویان کوچکی هستند که در خون شناور هستند و به مهاجمین همچون ویروس‏ها و باکتری‏ها حمله می‏کنند.بدن ما دارای چندین نوع سلول‏های سفید خون می‏باشد که هر کدام دارای نقش خاصی برای مبارزه با انواع گوناگون میکروب‏‏هایی است که باعث بیماری ما می شوند. این سلول ها هنگامی که به صورت معلق در خون گردش می کنند، به شکل کروی و غیر متحرک هستند. ولی هنگام مواجه شدن با ماده ای که  می خواهند با آن مبارزه کنند، توانایی پهن شدن و تحریک را کسب می کنند. تعداد سلولهای سفید در خون بر حسب سن، جنس و شرایط فیزیولوژیک (طبیعی) بدن متغییر است. در بالغین طبیعی تقریبا 6000 تا 10000   سلول سفید در هر میکرو لیتر وجود دارد.

پلاکت‌ها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلو‌ل‌های خونی بسیار کوچک ترند. وظیفه اصلی پلاکت ها کمک به جلوگیری از خونریزی شدید به هنگامی است که در قسمتی از بدن جراحتی رخ داده است.  آنها عامل اصلی بند آمدن خون می باشند! هنگامی که یکی از راه های جریان خون دچار پارگی می شود پلاکت ها در آنجا جمع می شوند و بطور موقت مانع از خونریزی شدید می شوند. در واقع نقش آنها تسریع انعقاد خون می باشد. براستی اگر خون فاقد این ویژگی بود با یک زخم ساده تمام خون از بدنمان خارج می شد!

پلاسماها حامل سلولهای خون هستند. آنها ترکیبی از پروتئین، نمک و آب هستند و توانایی حمل مواد غذایی، مواد آلی، هورمونها و سلولهای خون را در مسیر جریان خون دارند. از وظایف مهم پلاسما کمک به پلاکت ها برای در کنار هم ماندن و لخته شدن خون هنگام خونریزی می باشد. (برای درک بهتر شما می توانید پلاکت ها را به آجر و پلاسما را به سیمان و عمل جلوگیری از خونریزی را به درست کردن یک دیوار با آجر و سیمان تشبیه کنید.

 

دستگاه گردش خون نمونه کامل یک لوله کشی بسیار دقیق و شگفت آور است که در تمام نقاط بدن با ظرافت خاصی نصب شده است و ما را به سوی آفریدگاری بینهایت دانا و قدرتمند رهنمون می سازد.