نامه های شیمیایی حیاتی

نامه های شیمیایی حیاتی

هورمون ها

هورمون ها مولکول های شیمیایی هستند، قاصدانی که از سوی سلول ها برای تحریک یا بازداشتن اندامی خاص از انجام عملی مشخص ارسال می شوند. بعضی حامل اطلاعات محرمانه ای هستند و هرگز از داخل سلولی که از آن بوجود آمده اند، خارج نمی شوند. در ضمن هورمون ها گاهی ممکن است پس از اتمام رسالتشان طی چند هزارم ثانیه نابود شوند. بعضی ها هم همانند یک نامه سفارشی به مقصد خاصی ارسال می شوند. در کیفیت پیام هورمونی، سلول ارسال کننده پیام، خود مولکول و گیرنده پیام موثر هستند. همانطور که در رادیو نیز کیفیت پیام ارسالی به سه عامل: قدرت پخش کننده، نوع امواج ارسالی و تنظیم کننده های گیرنده بستگی دارد. در حال حاضر بیماری های متعددی شناخته شده اند که در آنها هورمون سالم و طبیعی است ولی گیرنده ها درست کار نمی کنند.

عمل هر اندام بدن از ماهیچه ها تا قلب، از بلندی قد تا نوک انگشتان، عصبانیت و شعف، وسوسه و نیازها، خواب و بیداری، گرسنگی و سیری، همگی وابسته به عمل هورمونها است. تا کنون دانشمندان صدها نوع هورمون را شناسایی کرده اند.

غده های درون ریز، هورمون ها را تولید می کنند. غده هایی مثل هیپوفیز، فوق کلیه و تیروئید اعضایی هستند که تنها کارکرد آنها تولید هورمون های اختصاصی است. سایر اعضاء و بافت ها مثل تخمدان ها، بیضه ها، قلب و کلیه ها نیز حاوی سلولهای تولید کننده هورمون هستند.

غده هیپوفیز در قاعده مغز قرار دارد. این غده به عنوان: غده رئیس شناخته می شود، چون هورمون هایی را تولید می کند که بافت درون ریز واقع در سایر غده ها و اعضاء را تحریک و کنترل می کند. همچنین هورمون هایی را ترشح می کند که رشد بدن، حجم ادرار و انقباض رحم را در طول زایمان کنترل می کنند.

غده پینه آل، در عمق مغز قرار دارد. این غده هورمونی به نام ملاتونین را ترشح می کند که گمان می رود با چرخه روزانه خواب و بیداری مرتبط باشد.

غده تیروئید که در گردن واقع است. هورمون هایی تولید می کند که متابولیسم را تنظیم می کنند. همچنین برخی از سلول های تیرویید، هورمون کلسی تونین را ترشح می کنند که غلظت خونی کلسیم را کاهش می دهد. چهار غده پاراتیرویید واقع در پشت تیروئید هورمونی را تولید می کنند که غلظت خونی کلسیم و فسفات را تنظیم می کند.

لوزالمعده پشت معده قرار دارد. لوزالمعده مایعات گوارش کننده ای تولید می کند که به تجزیه غذا کمک می کنند. همچنین هورمون های انسولین گلوکاگون را ترشح می کند که نقش مهمی را در تنظیم سطح گلوکز خون (قندی که منبع اصلی انرژی بدن به شمار می رود) ایفا می کنند.

بعضی از هورمون ها همیشه وظیفه کنترل را بر عهده دارند. مثل لپتین که همواره اطلاعات مربوط به ذخایر بافت چربی را به مغز ارسال می کند. اگر این ذخایر کم شود، مغز دستور می دهد انرژی به وسیله سوزاندن بافت چربی فراهم شود، اگر این میزان کافی نباشد چربی های زیر پوستی نیز سوزانده می شود. جالب اینجاست که چربی شکم بیشترین حساسیت را دارد. دانشمندان حدس می زنند، علت چاقی، متفاوت بودن میزان حساسیت گیرنده ها به لپتین است. در صورتی که به مغز اطلاعات اشتباه ارسال شود، مغز فرمان می دهد که بعضی ار ارگان ها چربی بیشتری انبار کنند.

هورمون رشد، روی صفحات رشد در استخوان‌ها، اثر می‌گذارد و موجب رشد آنها می‌شود و باعث می شود، کودک قد بکشد. البته این هورمون، علاوه بر اثر مستقیم، به صورت غیرمستقیم هم سبب رشد اندام‌های بدن می‌شود که با تأثیر روی کبد، دستور ترشح هورمونی را به او می‌دهد که آن هورمون، وظیفه رشد اعضای بدن را بر عهده دارد. هورمون رشد در همه مقاطع زندگی ما ترشح می‌شود، حتی در دوران جنینی و سبب رشد جنین می‌شود.  مساله ی مهم، میزان ترشح هورمون رشد در دوران بلوغ است. اگر این ترشح مختل شود، بیماری‌هایی مثل کوتاهی قد و مشکلات دیگر پیش می آید.

پرولاکتين نام هورموني است که در طول دوران بارداري از قسمت جلويي غده هيپوفيز مادر ترشح شده و موجب ترشح شیر می گردد. طي بارداري، غده هيپوفيز مادر پرولاکتين زيادي مي‌سازد (10 برابر حالت عادي) و پس از تولد کودک، غده هيپوفيز را همچنان تحريک مي‌کند که به ساخت پرولاکتين ادامه دهد. شیر مادر حاوی موادی به نام آنتی­بادی یا پادتن است. این مواد یک­سری پروتئین­های دفاعی هستند که در بدن مادر بر علیه یک­سری میکروب­ها ساخته ­شده و در صورت مواجه مجدد با آن میکروب مانع از تکثیر و رشد و نمو آن میکروب و ایجاد بیماری می­گردد. آنتی­بادی­ها از راه شیر مادر به شیرخوار می­رسد و بدن او را در مقابله با میکروب­ها ایمن می­سازد. همچنین شیر مادر می تواند ضریب هوشی(IQ) را تا ۸ واحد افزایش دهد. در حقیقت می توان گفت که یکی از نعمت های بزرگ پروردگار مهربان و نمونه آشکار از لطف و عنایت عام او و از جلو های رحمانیت و حکمت خداوند شیر مادر می باشد که به هنگام تولد نوزاد برای او پیش بینی شده است.

 

تنها اندکی اختلال در نقش حیاتی این نامه های شیمیایی باعث ایجاد مشکلات بسیاری می گردد. پیام های هورمونی نقش مهمی در کنترل میزان قند خون، کنترل میزان بافت های چربی، تنظیم چرخه خواب روزانه، تنظیم رشد بدن، ترشح شیر مادر برای نوزاد و ... دارند. و همه این موارد نشانه های حکمت خداوند قادر و عالم می باشد.