دستگاه گوارش

از هنگامی که شما شروع به جویدن غذا می‌کنید , هضم غذا نیز شروع می‌گردد. دهان در اثر جویدن و آنزیمهای موجود در بزاق باعث گوارش مکانیکی (توسط دندانها و ماهیچه‌های فک پایین) و شیمیایی می‌شود. بزاق مخلوطی از ترشحات سه جفت غدهٔ زیر زبانی، زیر آرواره ای و بنا گوشی است. مادهٔ دیگری نیز در آن وجود دارد که موسین نام دارد و به هنگام مخلوط شدن با آب به مادهٔ چسبناک و قلیلیایی به نام موکوز تبدیل می‌شود و باعث چسبیده شدن ذرات جویده‌شده به هم و تسهیل در بلع می‌شود. غده‌های ترشح کنندهٔ موسین در سراسر لولهٔ‌ گوارشی وجود دارند. در بزاق آنزیمی به نام پتیالین وجود دارد که یک آمیلاز ضعیف است و از غدد بناگوشی ترشح می‌شود. این آنزیم کربوهیدرات ها حمله کرده و نشاسته را به مالتوز تبدیل می‌کند. آنزیم دیگر موجود در بزاق لیزوزیم است که باعث ضد عفونی دهان و از بین رفتن باکتری ها می‌شود. بنابراین بزاق باعث گوارش، ضدعفونی حفرهٔ دهان، کمک به حس چشایی، مرطوب نگاه داشتن دهان و تسهیل سخن گفتن می‌شود. پس از جویده شدن، غذا در اثر عمل بلع به مری و از طریق آن به معده راه می‌یابد

برای انجام پذیرفتن عمل مکانیکی بلع ابتدا لازم است تمام راههای حلق بکلی کنترل و بسته شده و غذا تنها براهی که منتهی به معده می شود هدایت گردد. هنگام عبور غذا از حلق باید مجاری تنفس و مجاری بینی و مجاری گوش مسدود شود. مامورین نگهبان این مجاری بقدری حساس و وظیفه شناسند که در شبانه روز آنی از انجام وظیفه خطیر خود غفلت نمی کنند و به مجرد اینکه غذا وارد آستانه حلق می شود همه با هم مانند سربازانی که تحت فرماندهی واحدی باشند با هماهنگی و نظم دقیقی شروع به کار می کنند. 

در تصویر زیر وضعیت حلق، حنجره و سایر بخشهای موثر در بلع را به صورت مرحله به مرحله می بینید. اولین نکته مربوط به زمانی است که غذا هنوز در دهان است. در این حالت مشاهده می کنید که زبان به کام (سقف حفره دهان) می چسبد و غذا را به سوی حلق می راند. در این وضعیت حنجره پائین است و اپی گلوت بالا و در نتیجه راه تنفسی باز است. نکته بسیار جالب دیگر، دریچه ابتدای مری است که در این وضعیت بسته است و در شکل با دو فلش در طرفین مری نشان داده شده است. در مرحله دوم، زمانی که غذا به حلق می رسد، دریچه ابتدای مری باز می شود و راه تنفسی با بالا آمدن حنجره و پائین رفتن اپی گلوت بسته می شود. توجه کنید که اپی گلوت در ابتدای حنجره قرار دارد؛ نه ابتدای نای و در واقع بهتر است بگوئیم اپی گلوت مانع از ورود غذا به حنجره می شود. البته طبیعی است که اگر غذا وارد حنجره نشود، وارد نای هم نخواهد شد! در مرحله سوم، غذا از دریچه مری عبور کرده است و این دریچه مجددا بسته شده است. حنجره به پائین برگشته و با بالا رفتن اپی گلوت راه تنفسی باز شده است

پس از جویده شدن غذا، زبان بالا می‌رود و به کام می‌چسبد. پس از آنکه گیرنده‌های مکانیکی گلو تحریک شدندزبان کوچک نیز بالا می‌رود و راه بینی را می‌بندد. اپی گلوت نیز راه نای را بسته و به این ترتیب غذا وارد مری می‌شود و توسط حرکات دودی ماهیچه های حلقوی مری به دهانهٔ معده می‌رسد. این بخش که کاردیا نام دارد در حالت عادی منقبض بوده و مانع بازگشت غذا از درون معده به مری می‌شود. وقتی امواج دودی به کاردیا می‌رسند باعث باز شدن آن و ورود غذا به درون معده می‌شوند. آن‌گاه معده توسط آنزیم ها و حرکات خود غذا را به ماده‌ای خمیری به نام کیموس تبدیل می‌کنند.

مواد ترشح ‌شده به درون معده عبارت‌اند از: موسین (که با تشکیل لایه‌ای قلیایی از موکوز از دیواره معده در برابر شیرهٔ اسیدی معده محافظت می‌کند)، اسید کلریدریک‌، فاکتور داخلی معده (که باعث جذب ویتامین ب ۱۲ می‌شود)، چند پروتئاز که به طور کلی پپسینوژن خوانده‌ می‌شوند و باعث تجزیهٔ پروتئین ها به اسید آمینه می‌شوند.

روده کوچک، دارای سه قسمت می‌باشد. اولین قسمت روده کوچک  درست بعد از معده قرار دارد را اصطلاحا " اثنی عشر یا دوازدهه می‌نامند , که کوتاهترین قسمت روده کوچک می‌باشد. دو قسمت دیگر روده کوچک که بعد از دوازدهه (اثنی عشر) قرار دارند به ترتیب عبارت‌اند از تهی روده و دراز روده که به روده بزرگ متصل می‌گردد. وقتی غذا از معده وارد دوازدهه می‌شود , به علت مخلوط بودن با اسید معده , هنوز اسیدی می‌باشد. در محل دوازدهه , یک شیره گوارشی قلیایی به این غذا اضافه می‌گردد تا حالت اسیدی آن را خنثی نماید. این شیره گوارشی از عضوی که در قسمت زیر معده قرار دارد و به آن اصطلاحاً لوزالمعده گفته می‌شود ترشح می‌گردد , که حاوی آنزیم‌هایی است که باعث ادامه هضم غذا می‌شود. صفرا نیز در همین محل به غذا اضافه می‌گردد صفرا مایعی سبز رنگ است که در کبد شما ساخته می‌شود و سپس از کبد به کیسه صفرا وارد می‌گردد تا در آنجا ذخیره شود. این صفرا به حل شدن مواد غذایی چرب کمک می‌نماید. وقتی که شیره گوارشی وظیفه خود را انجام داد , مواد غذایی اصلی به اجزا ساده تر خود تجزیه می‌شوند. پروتئین‌ها به آمینو اسیده‌ها تجزیه می‌شوند و کربو هیدراتها به گلوکز و سایر قندهای ساده تر تبدیل می‌شوند و چربی‌ها به اسیدهای چرب و گلیسرول تجزیه می‌گردند در قسمت‌های پایین تر روده کوچک (یعنی در تهی روده و دراز روده) , فراورده نهایی غذای گوارده از طریق دیواره روده کوچک به جریان خون جذب می‌گردند.

بر اثر انقباضات موجی شکل عضلات دیواره روده‌ها , غذا در طول روده حرکت کرده وبه جلو می‌رود. دیواره روده‌ها صاف نیست بلکه دارای میلیونها برجستگی انگشت مانند به نام پرز می‌باشد. این پرزها باعث می‌شود که سطح وسیعی در روده‌های شما ایجاد شود تا جذب غذاها بهتر صورت گیرد. ویتامین‌های محلول در آب و مواد معدنی در این مرحله , جذب جریان خون می‌شوند. وقتی که مواد غذایی جذب جریان خون شد , باقی مانده غذایی که هضم نشده‌است وارد روده بزرگ می‌گردد بدن شما می‌تواند بعضی از مواد غذایی , مثل آنهایی که ایجاد انرژی می‌کنند و بعضی از ویتامینها و مواد معدنی را ذخیره نماید. اضافی مواد غذایی که بدن نمی‌تواند آنها را ذخیره نماید، از بدن خارج می‌گردد. 

روده بزرگ شامل کولون، راست روده و مقعد می‌باشد. طول روده بزرگ حدود یک متر است. آبی که برای هضم غذاها مورد استفاده قرار گرفته بود در روده بزرگ باز جذب می‌شود. معمولاً حدود یک تا سه روز طول می‌کشد که غذا از دهان تا مقعد برسد.

 

نظم و همکاری شگفت آوری که در میان تمام اعضاء دستگاه گوارش وجود دارد ما را به سوی آفریدگاری قادر و عالم هدایت می کند.